دبیرخانه مجلس خبرگان رهبری juمدیرمسئول سید ابراهیم رئیسی juسردبیر سید هاشم حسینی بوشهری juدبیر تحریریه محمدعلی لیالی juهیات تحریریه صادق آملی لاریجانی محسن اراکی سیدهاشم حسینی بوشهری عسگر دیرباز سیدابراهیم رئیسی محسن قمی عباس کعبی محمدعلی لیالی " />

اسلامی‌سازی سیاست تقنینی جمهوری اسلامی ایران؛ منطق و نگرش ها

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار حقوق جزا و جرمشناسی دانشکدة معارف اسلامی و حقوق دانشگاه امام صادق (علیه السلام).

2 دکتری حقوق جزا و جرمشناسی

چکیده


دریافت: 29/10/98 تأیید: 29/5/99 علی غلامی*
و محمدمهدی عالمی طامه**
چکیده
اسلامی‌سازی سیاست تقنینی جمهوری اسلامی ایران در گرو پاسخ به دو سؤال اصلی است که عبارتند از این که اولاً: منطق فهم دین، به معنای روش فهم، تفسیر و استنباط از منابع دین کدام است؟ و ثانیاً با توجه به اختلاف فتاوای فقها، راه کار حل تعارض و رسیدن به نتیجه چیست؟ این نوشتار با روش توصیفی ـ تحلیلی در پاسخ به سؤال اول با توجه به بطلان نگرش نقل گرا و عدم پاسخ گویی آن نسبت به نیازهای زمانه، تابع نگرش عقل‌گرا با منطق فهم اصولی است.
در تبیین پاسخ سؤال دوم، نگارندگان ضمن پای‌بندی به نظریه شمول تشریع به عنوان نظریه مختار، ذیل دیدگاه ناظر به عینیت سیاست و دیانت، تحقق اسلامی‌سازی سیاست تقنینی را از یک سو، منوط به اعتقاد به ولایت مطلقه فقیه حاکم و اختیارات متناظر با آن می دانند و از سوی دیگر، تعیین فتوای معیار را؛ اعم از این که نظر فقیه حاکم یا فقیهی دیگر باشد، در اختیار ولی فقیه یا نهاد منتخب وی می شمرند که این نهاد، در حال حاضر در جمهوری اسلامی ایران، شورای نگهبان است.

کلیدواژه‌ها


1. قرآن کریم.
2. نهج البلاغه.
3. اسماعیلی، محسن، بازخوانی نظریه منطقه الفراغ: www.mohsenesmaeili.com.
4. امام خمینی، سید روح الله، تحریرالوسیلة، ج2، قم: مؤسسه مطبوعات دارالعلم، بی‌تا.
5. امام خمینی، سید روح الله، کتاب الطهارة، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی;، 1423ق.
6. امام خمینی، سید روح‌الله، صحیفه نور، ج20، تهران: سازمان تبلیغات اسلامی، 1372.
7. بازرگان، مهدی، آخرت و خدا، تهران: مؤسسه خدمات فرهنگی رسا، 1377.
8. بحرانی، شیخ یوسف، الحدائق الناضرة فی احکام العترة الطاهرة، ج1، قم: دفتر انتشارات جامعه مدرسین حوزه علمیه قم: 1405ق.
9. بهشتی، ابراهیم، اخباری‌گری، قم: مؤسسه علمی ـ ‌فرهنگی دارالحدیث، 1390.
10. جوادی آملی، عبدالله، ولایت فقیه، ولایت فقاهت و عدالت، قم: اسراء، چ11، 1389.
11. حائری یزدی، مهدی، «آفاق فلسفه از عقل ناب تا حکمت احکام»، هفته‌نامه باور، ش8، 1381.
12. حجاریان، سعید، از شاهد قدسی تا شاهد بازاری، تهران: طرح نو، 1380.
13. حر عاملی، محمد بن الحسن، وسائل الشیعة الی تحصیل مسائل الشریعة، ج15و27، قم: مؤسسه آل البیت لاحیاء التراث، 1414ق.
14. حر عاملی، محمد بن حسن، الفوائد الطوسیة، تصحیح: مهدی لازوردی و محمد درودی، قم: المطبعة العلمیة، 1403ق.
15. حکمت‌نیا، محمود، «تبیین نظریه منطقه‌الفراغ»، اقتصاد اسلامی، ش8، زمستان 1381.
16. حکیم، سید محمدتقی، الاصول العامة للفقه المقارن، قم: انتشارات المجمع العالمی لاهل البیت:، 1418ق.
17. حلی، ابوالقاسم نجم الدین جعفر بن حسن، شرایع الاسلام فی مسائل الحلال و الحرام، قم: انتشارات اسماعیلیان، چ2، 1408ق.
18. حنفی، حسن، من العقیدة الی الثورة (المقدمات النظریة)، بیروت: دارالتنویر للطباعة و النشر، 1988م.
19. خوانساری، سیداحمد، جامع المدارک فی شرح مختصر النافع، ج6، قم: مؤسسه اسماعیلیان، 1398ق.
20. رشید، رضا، یسر الاسلام و اصول التشریع العام، قاهره: مطبعة نهضة مصر، 1956م.
21. سروش، عبدالکریم، «ذاتی و عرضی در ادیان»، کیان، ش42، 1377.
22. سروش، عبدالکریم، اخلاق خدایان، ته‍ران‌‬‏‫: طرح‌ ن‍و‬‏‫، چ3، 1380.‬‬‬‬‬‬
23. سلمان‌پور، محمد جواد، «رابطه مبانی فهم فقهی متون وحیانی با معناشناسی و هرمونتیک»، اندیشه دینی، ش10، بهار 1383.
24. شجاعی‌ زند، علیرضا، عرفی‌شدن در تجربه مسیحی و اسلامی، تهران: نشر باز، 1381.
25. شهید صدر، سید محمدباقر، اقتصادنا، بیروت: دارالتعارف للمطبوعات، 1411ق.
26. شهید صدر، سیدمحمدباقر، بحوث فی علم الاصول، ج4، قم: مؤسسه دائرة المعارف الفقه الاسلامی، چ3، 1417ق.
27. شیخ انصاری، مرتضی، المکاسب، ج3، قم: لجنه تحقیق: تراث الشیخ الاعظم، مؤتمر العالمی الذکری المئویة الثانیة لمیلاد الشیخ الانصاری، 1415ق.
28. صرامی، سیف‌الله، منابع و ادله علم اصول فقه، قم: پژوهش‌گاه علوم و فرهنگ اسلامی، 1390.
29. علیدوست، ابوالقاسم، فقه و مصلحت، قم: پژوهش‌گاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، 1388.
30. فنایی، ابوالقاسم، اخلاق دین‌شناسی، تهران: نگاه معاصر، 1394.
31. کدیور، محسن، «حقوق بشر و روشن‌فکری دینی»، بازتاب اندیشه، ش43، آبان 1382.
32. کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج1، تهران: دارالکتب الاسلامیة، چ4، 1407ق.
33. مجتهد شبستری، محمد، «بستر معنوی و عقلایی علم فقه»، مجله کیان، ش46، 1378.
34. مجتهد شبستری، محمد، ایمان و آزادی، تهران: طرح نو، 1376.
35. مجتهد شبستری، محمد، نقدی بر قرائت رسمی از دین، تهران: طرح نو، 1379.
36. مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار الجامعة لدرر اخبار الائمة الاطهار، ج2، بیروت: مؤسسة الطبع و النشر، 1403ق.
37. معرفت، محمدهادی، «اقتراح»، فصلنامه نقد و نظر، ش1، زمستان 1373.
38. ملّاح، شیخ حسین محمد، الفتوی (نشاتها و تطورها ـ اصولها و تطبیقاتها)، بیروت: المکتبة العصریة، 1422ق.
39. نائینی، میرزا محمد حسین، تنبیه الامة و تنزیه الملة، پاورقی و مقدمه: سید محمود طالقانی، بی‌جا: بی‌نا، بی‌تا.
40. هدایت‌نیا، فرج الله، نگرش حقوقی نومعتزلیان مندرج در مجموعه مقالات جریان‌شناسی و نقد اعتزال نو (جلد سوم)، پژوهش‌گاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، 1393.