دبیرخانه مجلس خبرگان رهبری juمدیرمسئول سید ابراهیم رئیسی juسردبیر سید هاشم حسینی بوشهری juدبیر تحریریه محمدعلی لیالی juهیات تحریریه صادق آملی لاریجانی محسن اراکی سیدهاشم حسینی بوشهری عسگر دیرباز سیدابراهیم رئیسی محسن قمی عباس کعبی محمدعلی لیالی " />

جایگاه اذن ولی فقیه در جهاد

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانش آموخته حوزه و دانشجوی دکتری فقه و مبانی حقوق پژوهشکده انقلاب اسلامی و امام خمینی

2 دانش آموخته حوزه و استادیار مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی

چکیده

فقها برای جهاد شرایط، فروع و احکامی را ترسیم و به بحث درباره آنها پرداخته‌اند از جمله این مباحث نقش و جایگاه ولی فقیه و اذن او در جهاد؛ اعم از جهاد ابتدایی و جهاد دفاعی است. از آنجا که این بحث، فرع و مترتب بر شرط حضور و مباشرت معصوم یا نایب خاص آن در جهاد است، لذا در این مقاله چهار احتمال درباره این شرط، مورد بررسی قرار گرفته است و این احتمال ترجیح داده شده که در هر دو جهاد، شرط حضور و اقدام معصوم و همچنین اذن و اقدام ولی فقیه شرط وجود و تحقق جهاد است و نه شرط مشروعیت یا وجوب آن. بنابراین، شرط وجود معصوم، نه شرط مشروعیت جهاد است تا اقدام ولی فقیه در زمان غیبت به جهاد، غیر مشروع باشد و نه شرط وجوب است تا اقدام ولی فقیه جایز و غیر واجب باشد، بلکه وجوب جهاد نسبت به این شرط مطلق است و این شرط صرفاً شرط وجود است؛ به این معنا که تحقق عنوان جهاد، بدون حضور و اقدام ولی فقیه ممکن نیست. این احتمال؛ هم با عمومات و اطلاقات ادله وجوب جهاد سازگار است و هم تعابیر موجود در روایات در پرتو آن قابل توجیه و تفسیر است، کما اینکه با عموم ولایت فقیه قابل تطبیق است.

کلیدواژه‌ها


1. قرآن کریم.
2. ابن زهره، حمزة بن علی، غنیة النزوع الی علمی الاصول و الفروع، قم: مؤسسه امام صادق7، 1417ق.
3. ابن قولویه، جعفر بن محمد قمی، کامل الزیارات، قم: دارالمرتضویة، 1398ق.
4. ابن شعبه حرانی، ابو محمد حسن بن علی بن الحسین، تحف العقول، قم: نشر اسلامی جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، چ2، 1404ق.
5. امام خمینی، سید روح الله، تحریر الوسیلة، ج1، قم: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی;، 1379.
6. امام خمینی، سید روح الله، کتاب البیع، ج2، قم: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی;، 1421ق.
7. خامنه‌ای، سید علی، اجوبة الاستفتائات، قم: دفتر قم، 1424ق.
8. خویی، سید ابوالقاسم، منهاج الصالحین، ج1، قم: نشر مدینةالعلم، چ28، 1410ق.
9. سبزواری، سید عبدالاعلی، مهذب الاحکام، ج15، قم: مؤسسة المنار، چ4، 1413ق.
10. سبزواری، مولی محمد باقر، کفایة الفقه(کفایةالاحکام)، ج1، قم: مؤسسه نشر اسلامی، 1423ق.
11. سیفی مازندرانی، علی‌اکبر، دلیل تحریر الوسیلة، ولایة فقیه، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی;، چ2، 1428ق.
12. شهید اول، محمدبن مکی، الدروس الشرعیة فی فقه الامامیة، ج2، قم: انتشارات جامعه مدرسین، چ2، 1417ق.
13. شهید ثانی، الروضة البهیئة فی شرح اللمعة الدمشقیة، ج1، قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی، 1412ق.
14. شهید ثانی، مسالک الافهام الی تنقیح شرائع الاسلام، ج3، قم: مؤسسة المعارف الاسلامیة، 1413ق.
15. صالحی نجف آبادی، نعمت الله، جهاد در اسلام، تهران: نشر نی، 1382ق.
16. صدوق، محمد بن علی بن الحسین، علل الشرائع، ج2، قم: کتابفروشی داوری، 1386ق.
17. طباطبایی، سید علی بن محمد، ریاض المسائل فی تحقیق الاحکام بالدلایل، ج8، قم: مؤسسة آل البیت:، 1418ق.
18. طباطبایی، سید محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ج2، بیروت: مؤسسه اعلمی، 1390ق.
19. طوسی، ابو جعفر محمد بن الحسین، الرسائل العشر (رسائل شیخ طوسی)، قم: مؤسسه نشر اسلامی جامعه مدرسین، بی‌تا.
20. طوسی، ابو جعفر محمد بن الحسین، نکت النهایة، النهایة و نکتها، ج2، قم: مؤسسه نشر اسلامی جامعه مدرسین، 1412ق.
21. طوسی، ابو جعفر محمد بن الحسین، الاقتصاد الهادی الی طریق الرشاد، تهران: جامع چهلستون، 1400ق.
22. علامه حلّی، حسن بن یوسف بن مطهر، تذکرة الفقهاء، ج9، قم: مؤسسه آل البیت:، 1414ق.
23. فاضل مقداد، مقدادبن عبدالله، کنز العرفان فی فقه القرآن، ج1، تهران: مرتضوی، 1373.
24. فخر المحققین، ابوطالب محمد بن حسن، ایضاح الفوائد فی شرح مشکلات القواعد، ج1، قم: مؤسسه اسماعیلیان، 1387ق.
25. قطب راوندی، سعید بن هبة الله، فقه القرآن، ج1، قم: کتابخانه آیةا... مرعشی;، چ2، 1405ق.
26. کاشف الغطاء، جعفر بن خضر، کشف الغطاء عن مبهمات الشریعة، ج4، قم: دفتر تبلیغات اسلامی، 1422ق.
27. کعبی، عباس، «الجهاد الأبتدائی فی عصر الغیبة»، مجله فقه اهل بیت: عربی، ش33، 1425ق.
28. کلینی، ابوجعفر محمد بن یعقوب، الکافی، ج5، تهران: دار الکتب الاسلامیة، چ4، 1407ق.
29. محقق حلّی، نجم الدین جعفر بن حسن، شرائع الاسلام فی مسائل الحلال والحرام، ج1، قم: مؤسسه اسماعیلیان، چ2، 1408ق.
30. مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج2، قم: دارالکتب الاسلامیة، چ30، 1387.
31. منتظری، حسینعلی، مبانی فقهی حکومت اسلامی، ترجمه صلواتی و شکوری، ج1، قم: مؤسسه کیهان، 1409ق.
32. منتظری، حسینعلی، دراسات فی ولایة الفقیه و فقه الدولة الاسلامیة، ج1، قم: نشر تفکر، چ2، 1431ق.
33. منتظری، حسینعلی، پاسخ به پرسش‌هایی پیرامون مجازات‌های اسلامی و حقوق بشر، قم: ارغوان دانش، 1429ق.
34. مؤمن قمی، محمد، «جهاد ابتدایی در عصر غیبت»، مجله فقه اهل بیت:، مؤسسه دائرة المعارف فقه اسلامی، ش26، 1380.
35. میرزای قمی، ابوالقاسم بن محمد حسن، جامع الشتات فی اجوبة السؤالات، ج1، تهران: مؤسسه کیهان، 1413ق.
36. نجفی، محمد حسن، جواهرالکلام فی شرح شرائع الاسلام، ج1، بیروت: داراحیاء التراث العربی، چ7، 1404ق.
37. یزدی، محمد، فقه القرآن، ج2، قم: مؤسسه اسماعیلیان، 1415ق.