دبیرخانه مجلس خبرگان رهبری juمدیرمسئول سید ابراهیم رئیسی juسردبیر سید هاشم حسینی بوشهری juدبیر تحریریه محمدعلی لیالی juهیات تحریریه صادق آملی لاریجانی محسن اراکی سیدهاشم حسینی بوشهری عسگر دیرباز سیدابراهیم رئیسی محسن قمی عباس کعبی محمدعلی لیالی " />

بررسی شایسته سالاری در نظام سیاست گذاری جمهوری اسلامی ایران در تئوری و عمل (با تأکید بر قوّۀ مقننه و مجریه)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانش آموخته حوزه علمیه قم و عضو هیأت علمی مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی

چکیده

در حکومت اسلامی، تصدی همه پست‌ها و مناصب؛ به ویژه آن‌هایی که به سیاست‎گذاری‎ها و تصمیم‎گیری‎های کلانِ نظام اسلامی مربوط می‎شود، بایستی بر اساس اصل شایسته‎سالاری صورت پذیرد و ترتیبی اتخاذ شود که شایسته‎ترین‎ها در این مناصب قرار گیرند. از منظر اسلامی، شایستگی را می‎توان مرکّب از دو مؤلفۀ اصلی تقوا و تخصص دانست. بر این اساس، رعایت و حاکمیت اصل شایسته‎سالاری در حکومت اسلامی ایجاب می‎کند برای ورود افراد به جایگاه‎های مهم سیاست‎گذاری و تصمیم‎گیری، نظامی طراحی شود که از میان افراد واجد صلاحیت، حتی‎المقدور با تقواترین و متخصص‎ترین (شایسته‎ترین) آن‎ها در آن منصب قرار گیرد. این مقاله با مراجعه به اسناد و با روش توصیفی ـ تحلیلی، تلاش کرده است این مسأله را در جمهوری اسلامی ایران مورد بررسی قرار دهد. این بررسی که در دو بعد نظری و عملی صورت گرفته است، اجمالاً نشان می‌دهد که با سازوکارها و نظام موجود در این زمینه، نه به لحاظ نظری و نه در اجرا و عمل، هیچ تضمین و اطمینانی وجود ندارد که اصل شایسته‌سالاری مورد نظر اسلام، جامۀ عمل پوشیده و محقق گردد.

کلیدواژه‌ها


1. قرآن کریم.
2. نهج البلاغه.
3. ابن ابی الحدید، عبدالحمید بن هبۀالله، شرح نهج‌البلاغة، تحقیق: محمد ابوالفضل ابراهیم، ج9، قاهره: دار احیاء الکتب العربیة، 1387 ق.
4. ابن عساکر، أبی القاسم علی بن الحسن إبن هبة الله بن عبد الله الشافعی، تاریخ مدینۀ دمشق، ج53، بیروت: دار الفکر، 1995م.
5. احمدی، علی عسگر، «به سوی شایسته سالاری در مدیریت آموزشی»، فصلنامه مدیریت در آموزش و پرورش، ش28، 1380.
6. باقلانی، محمد بن الطیب بن محمد بن جعفر بن القاسم، تمهید الأوائل وتلخیص الدلائل، تحقیق: عماد الدین احمد حیدر، ج1، لبنان: مؤسسة الکتب الثقافیة، 1407ق.
7. بحرانی، ابن میثم، قواعد المرام، قم: مکتبۀ آیة الله المرعشی النجفی الکبری، 1398ق.
8. جمعی از نویسندگان، زیر نظر مجتبی درودی، شایسته‌سالاری با روی‌کرد اسلامی، قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی;، 1394.
9. جوادی آملی، عبدالله، منزلت عقل در هندسه معرفت دینی، تنظیم و تحقیق: احمد واعظی، قم: اسراء، ۱۳۸۶.
10. حاکم نیشابوری، محمد بن عبدالله أبو عبدالله، المستدرک على الصحیحین، تحقیق: مصطفى عبد القادر عطا، ج4، بیروت: دار الکتب العلمیة، 1411ق.
11. حلبی، تقی الدین بن نجم الدین، تقریب المعارف، مصحح: فارس تبریزیان، قم: فارس تبریزیان الحسون، ‎۱۴۱۷ق.
12. سرخسی، شمس الدین، المبسوط، ج16، بیروت: دار المعرفة، 1414ق.
13. سیوطی، الحافظ جلال الدین عبد الرحمن، جامع الأحادیث، ج7، بیروت: دارالفکر، 1414ق.
14. طباطبایی، سید محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ترجمه سید محمد باقر موسوی همدانی، ج2، قم: دفتر انتشارات اسلامی جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، چ5، 1374.
15. طوسی، خواجه نصیرالدین، تلخیص المحصّل، بیروت: دارالاضواء، 1405ق.
16. عمید، حسن، فرهنگ عمید، ج2، تهران: ابن سینا، 1377.
17. فرهنگی، علی اکبر و صفرزاده، حسین، فرهنگ جامع مدیریت، تهران: مؤسسه انتشارات برآیند پویش، 1390.
18. قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران.
19. کارخانه‌ای، ابراهیم، روزنامه کیهان، شماره 22111 (ص2، یادداشت مهمان)، 17/11/1397.
20. مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، ج23، بیروت: دار احیاء التراث العربی، چ2، 1403ق.
21. محمدزادۀ رستمی، جمشید و اکبرپور، زهره، «وضعیت شایسته‌سالاری در سطح ساختاری و در سطح عمل در نظام اداری جمهوری اسلامی ایران»، ششمین کنفرانس ملی علوم مدیریت نوین، استان گلستان، گرگان، شهریور 1396.
22. مصباح یزدی، محمد تقی، نگاهی گذرا به نظریه ولایت فقیه، تدوین و نگارش: محمدمهدی نادری، قم: انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی;، چ31، 1396.
23. مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج1، 2و3، تهران: دار الکتب الاسلامیة، 1374.
24. نقی‌پورفر، ولی‌الله، حبیبی بدرآبادی، محبوبه و آرزمجو، هانیه، «تبیین‌الگوی‌ شایسته‎سالاری ‌اسلامی ‌جهت ‌رفع‌ چالش‌های شایسته‌سالاری‌ در سازمان های‌ دولتی ‌ایران»، چشم‌انداز مدیریت دولتی، ش16، زمستان1392.
25. Arrow, K. J., Bowles, S., & Durlauf, N. Meritocracy and economic inequality. Princeton University Press, 2000.
26. Zimdars, A. Challenges to Meritocracy? A Study of the Social Mechanisms in Student Selection and Attainment at the University of Oxford, thesis for degree of PhD, in Economic and Social Research Council, NewCollege, University of Oxford, 2007.